Urodził się 23 listopada 1933 roku w Dębicy. Kompozycję zaczął studiować
pod kierunkiem Franciszka Skołyszewskiego. Studia kontynuował
w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obec. Akademii Muzycznej)
w Krakowie pod kierunkiem Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza.
Ukończył je w 1958 roku i został asystentem przy Katedrze Kompozycji S.
Wiechowicza. W latach 1966-68 Penderecki był wykładowcą w Volkwang
Hochschule für Musik w Essen (Niemcy). W roku 1968 otrzymał stypendium
w Niemczech w ramach wymiany studentów (DADD). W 1972 roku został
mianowany rektorem krakowskiej Akademii Muzycznej.
Pierwszy publiczny występ Pendereckiego na arenie międzynarodowej miał
miejsce w 1959 roku na Festiwalu Warszawska Jesień, gdzie zostały
wykonane Strofy, jeden z trzech utworów, za które otrzymał
pierwsze nagrody na II Ogólnopolskim Konkursie dla Młodych Kompozytorów
ZKP. Pozostałe utwory to Psalmy Dawida i Emanacje. W roku 1959 skomponował Tren
ofiarom Hiroszimy, jedną z najbardziej znanych i najczęściej
wykonywanych kompozycji, za którą otrzymał nagrodę UNESCO. Tren
zapoczątkował pasmo sukcesów utworów: Anaklasis (na Donaueschinger Musiktage) w roku 1960, Polymorphii, Fonogramów i Psalmu w roku następnym oraz w roku 1966 Pasji według św. Łukasza,
pierwszego wielkiego dzieła w karierze Pendereckiego. Utwór ten został
napisany na zamówienie Westdeutscher Rundfunk w Kolonii dla uczczenia
700-lecia katedry w Münster, w której był po raz pierwszy wykonywany 30
marca 1966 roku. Wykonanie to stanowi punkt zwrotny w karierze
Krzysztofa Pendereckiego. W następnym roku komponuje i wykonuje kolejne
wielkie dzieło chóralne Dies Irae, znane również jako Oratorium Oświęcimskie.
W latach 1968-69 Penderecki napisał pierwszą operę, Diabły z Loudun,
na zamówienie Opery w Hamburgu, gdzie odbyła się premiera w roku 1969.
Od tego czasu dzieło to było wiele razy wykonywane, transmitowane przez
radio, telewizję i wydawane na płytach.
Kolejne wielkie dzieło Pendereckiego to Jutrznia. Pierwsza część tej kompozycji, Złożenie do grobu, została wykonana w katedrze w Altenbergu w 1970 roku, część druga, Zmartwychwstanie, rok później w katedrze w Münster. Wówczas na zamówienie ONZ napisał kolejne dzieło oratoryjne, kantatę Kosmogonia,
a wykonanie utworu uświetnili swą obecnością prezydenci, premierzy
i członkowie rodzin królewskich. W roku 1971 Penderecki skomponował De natura sonoris II dla Zubina Mehty. Dzieło to powstało w oparciu o utwór o tym samym tytule (z 1966 roku).
W roku 1972 Penderecki rozpoczął karierę dyrygencką. Od tego czasu
dyryguje największymi orkiestrami świata. W latach 1972-78 był
profesorem na Yale University School of Music.
W 1973 roku Penderecki ukończył I Symfonię i poprowadził jej światową prapremierę w Peterborough (Anglia). Ponadto skomponował Canticum Canticorum Salomonis i Magnificat na bas solo, zespół wokalny, dwa chóry mieszane, chór chłopięcy i orkiestrę. Magnificat
został napisany dla uczczenia 1200-lecia katedry w Salzburgu. Premiera
utworu odbyła się na Festiwalu Salzburskim w 1974 roku pod batutą
kompozytora.
Drugie dzieło operowe Pendereckiego, Raj utracony, oparte jest na
libretcie Christophera Fry (według Miltona). Utwór miał prapremierę
w Lyric Opera of Chicago 29 listopada 1978 roku. W styczniu 1979 roku
Penderecki dyrygował sceniczną wersją Raju utraconego w Teatrze
La Scala w Mediolanie i na zaproszenie papieża Jana Pawła II dał koncert
w Watykanie. Światowa premiera I Koncertu skrzypcowego odbyła się
w Bazylei w kwietniu 1977 roku, solistą był Isaak Stern. Pierwszym
wykonaniem II Symfonii dyrygował Zubin Mehta 1 maja 1980 roku w Nowym Jorku, również na festiwalach w Salzburgu i Lucernie podczas tournée po Europie. Te Deum na głosy solowe, chór i orkiestrę (1979/80) Penderecki dyryguje podczas prapremiery w Asyżu latem 1980 roku. W roku 1981 Te Deum
jest wykonywane w Nowym Jorku, Berlinie, Warszawie i Paryżu. 11
stycznia 1983 roku Penderecki dyryguje pierwszym wykonaniem II Koncertu
wiolonczelowego, z towarzyszeniem Filharmoników Berlińskich i solisty
Mścisława Rostropowicza. Kolejne utwory to Koncert altówkowy (premiera
24 lipca 1983 roku w Caracas) i Polskie Requiem, którego premiera
odbywa się 28 września 1984 roku. Utwór ten został napisany na
zamówienie Radia i Państwowego Teatru Wirtembergii dla uczczenia 40.
rocznicy zakończenia II wojny światowej. Od czasu premiery to wielkie
dzieło chóralne znajduje się na afiszach koncertowych filharmonii na
całym świecie.
Światowa premiera trzeciej opery Pendereckiego, Czarnej Maski,
opartej na sztuce Gerharta Hauptmanna, była punktem kulminacyjnym
Festiwalu w Salzburgu w 1986 roku. Zaraz po niej nastąpiły wykonania
w Wiedniu, a premiera amerykańska miała miejsce w Operze Santa Fé latem
1988 roku.
W marcu 1987 roku Pieśń Cherubinów na chór a cappella została po raz
pierwszy wykonana na uroczystym koncercie w Waszyngtonie z okazji 60.
urodzin Mścisława Rostropowicza. W kwietniu 1987 roku Penderecki
dyrygował podczas uroczystości nadania mu doktoratu honoris causa
Uniwersytetu Madryckiego utworem Veni Creator na chór a cappella. W tym
samym roku otrzymał Nagrodę Karl-Wolfa od Izraelskiej Fundacji Wolfa.
W roku 1988 Penderecki otrzymał nagrodę Grammy od National Academy of Recording Arts and Sciences za II Koncert wiolonczelowy,
nagrany dla wytwórni ERATO z Mścisławem Rostropowiczem jako solistą. W
listopadzie 1989 Lorin Maazel dyrygował IV Symfonią (Adagio), napisaną
na zamówienie rządu francuskiego z okazji dwustulecia Rewolucji
Francuskiej.
Premiera czwartej opery Pendereckiego, Ubu Króla (wg Alfreda Jarry'ego) miała miejsce 6 lipca 1991 roku w Operze Monachijskiej.
Pierwsze wykonanie Sinfonietty odbyło się w Warszawie 16 lutego
1992 roku w wykonaniu Sinfonii Varsovii pod batutą kompozytora. Utwór
ten został ponownie wykonany w maju 1992 roku przez muzyków Orkiestry
Filadelfijskiej i, tego samego dnia, na World Expo`92 w Sewilli. Kolejna
nowa kompozycja Pendereckiego, Benedicamus Domino na chór męski
a cappella, została po raz pierwszy wykonana w kwietniu 1992 roku na
Festiwalu Wielkanocnym w Lucernie.
V Symfonia miała swą światową premierę 15 sierpnia 1992 roku w Seulu. W
1992 roku Penderecki ukończył Koncert fletowy dedykowany Jean-Pierre’owi
Rampalowi. Prawykonanie utworu przez Jean-Pierre’a Rampala i Orkiestrę
Kameralną z Lozanny odbyło się 11 stycznia 1993 roku w Lozannie pod
dyrekcją kompozytora. W sierpniu 1992 roku Penderecki ukończył Benedictus na chór a cappella dla Maestro Lorina Maazela. Premiera Sanctus (ostatniej części Polskiego Requiem) miał miejsce w listopadzie 1993 roku w wykonaniu Królewskiej Filharmonii ze Sztokholmu.
W roku 1995 Penderecki napisał dla Anne-Sophie Mutter II Koncert
skrzypcowy, premiera odbyła się w czerwcu 1995 roku. W grudniu 1995
kompozytor poprowadził pierwsze wykonanie III Symfonii z Orkiestrą
Monachijską.
Premiera Siedmiu Bram Jerozolimy, utworu napisanego na 3000. lat
Jerozolimy, odbyła się 9 stycznia 1997 roku w Jerozolimie. W lutym 1997
Penderecki otrzymał nagrodę Crystal Award w Davos. Światowe prawykonanie Hymnu do św. Daniiła,
napisanego z okazji 850. lat Moskwy, odbyło się 4 października 1997
w Moskwie. Premiera Hymnu do św. Wojciecha, skomponowanego dla uczczenia
tysiąclecia Gdańska, odbyła się 18 października 1997 roku w Gdańsku.
Prawykonanie Credo odbyło się w lipcu 1998 roku na Bach Festival
w Eugene w stanie Oregon (USA). Pierwsze europejskie wykonanie miało
miejsce 5 października 1998 w Krakowie, w ramach Festiwalu Krzysztofa
Pendereckiego.
W roku 1998 Krzysztof Penderecki został honorowym członkiem American
Academy of Arts and Letters. W lutym 1999 roku otrzymał dwie prestiżowe
Nagrody Grammy: za najlepszą kompozycję współczesną (II Koncert
skrzypcowy) oraz nagranie płytowe tego Koncertu z Anne-Sophie Mutter
i London Symphony Orchestra pod jego batutą.
W grudniu 1998 roku Krzysztof Penderecki otrzymał tytuł doktora honoris
causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kolejny honorowy doktorat
odebrał na Uniwersytecie w Pittsburghu w kwietniu 1999 roku. 23
stycznia 2000 roku otrzymał prestiżową nagrodę Best Living Composer na
Światowych Targach Muzycznych w Cannes, zaś w październiku 2000 roku
doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Lucernie.
Premiera Sonaty na skrzypce i fortepian odbyła się w Barbican Hall
w Londynie 28 kwietnia 2000 roku, w wykonaniu Anne-Sophie Mutter
i Lamberta Orkisa. 7 czerwca 2000 roku w Musikverein w Wiedniu,
w prawykonaniu Sekstetu wzięli udział: Mścisław Rostropowicz, Yuri
Bashmet, Dmitri Alexeev, Paul Meyer, Julian Rachlin i Radovan Vlatković.
Prawykonanie Concerto grosso odbyło się w 22 czerwca 2001 roku
w Tokio pod dyrekcją Charlesa Dutoit z udziałem wiolonczelistów: Borisa
Pergamenschikowa, Han-Na Changa i Trulsa Mørka. 9 maja 2002 roku odbyła
się światowa prapremiera Koncertu fortepianowego napisanego na
zamówienie nowojorskiej Carnegie Hall i Emanuela Axa. W światowej
premierze wystąpił Emanuel Ax z Filadelfijską Orkiestrą pod dyrekcją
Wolfganga Sawallischa.
Premiera Largo na wiolonczelę z orkiestrą odbyła się 19 czerwca 2005
roku w Wiedniu w wykonaniu Mścisława Rostropowicza i Filharmoników
Wiedeńskich pod batutą Seiji Ozawy. Utwór został napisany na zamówienie
Musikverein i zadedykowany Mścisławowi Rostropowiczowi.
Krzysztof Penderecki był pierwszym dyrygentem gościnnym Norddeutscher
Rundfunk Orchester w Hamburgu i Mitteldeutscher Rundfunk Sinfonie
Orchester w Lipsku. W latach 1987-90 był dyrektorem artystycznym
Filharmonii Krakowskiej, od 1992 roku dyrektorem artystycznym Festiwalu
Casalsa w San Juan (Puerto Rico). We wrześniu 1997 roku Krzysztof
Penderecki został dyrektorem muzycznym Sinfonii Varsovii. Od roku 1998
jest doradcą artystycznym Beijing Music Festival, a od roku 2000
gościnnym dyrygentem nowopowstałej China Philharmonic Orchestra.
26 czerwca 2005 roku w Luksemburgu odbyła się prapremiera VIII Symfonii na troje solistów, chór i orkiestrę, zatytułowanej Lieder der Vergänglichkeit (Pieśni przemijania).
W światowej premierze Symfonii wzięli udział: Olga Pasiecznik (sopran),
Agnieszka Rehlis (mezzosopran) i Wojciech Drabowicz (baryton),
orkiestrą Filharmonii Luksemburskiej i zespołem Europejskiej Akademii
Chóralnej dyrygował Bramwell Tovey. VIII Symfonia została napisana na
zamówienie rządu Luksemburgu z okazji otwarcia nowej Sali Filharmonii –
Josephine Charlotte Philharmonic Hall.
14 grudnia 2005 roku profesor Krzysztof Penderecki został uhonorowany
najwyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego. We wrześniu 2007
roku otrzymał tytuł Honorowego Profesora St. Petersburskiego
Konserwatorium im. N. Rimskiego-Korsakowa. Jego imię znalazło się wśród
tak wybitnych osobistości świata muzycznego jak Juri Temirkanov, Rodion
Szczedrin, Galina Wiszniewskaja.
4 kwietnia 2008 roku Profesor Krzysztof Penderecki został uhonorowany
Złotym Medalem Ministra Kultury Armenii, a 7 kwietnia otrzymał Dyplom
Honorowego Profesora Państwowego Konserwatorium im. Komitasa w Erewaniu.
14 kwietnia 2008 roku Krzysztof Penderecki odebrał nagrodę filmową „Orły 2008” za muzykę do filmu Katyń Andrzeja Wajdy.
5 maja 2008 roku w Bremie pod batutą kompozytora i z Radovanem
Vlatkovićem jako solistą odbyła się światowa premiera Koncertu na róg
i orkiestrę.
Premiera najnowszego utworu, Ciaccona na skrzypce i altówkę miała
miejsce 9 września 2009 na Festiwalu Julian Rachlin & Friends
w Dubrowniku.
W 2009 roku Krzysztof Penderecki otrzymał Ordre de Mérite du Grand-Duché
de Luxemburg oraz Order Honorowy od Prezydenta Republiki Armenii. W
2009 roku kompozytor skomponował Kadisz z okazji 65. rocznicy likwidacji
łódzkiego getta.
Krzysztof Penderecki został zaproszony do Komitetu Honorowego Komisji
Obchodów Roku Chopinowskiego 2010 przy Ambasadzie RP w Lizbonie, Tokio
i Rzymie. W 2010 roku, z okazji 200-lecia urodzin Fryderyka Chopina,
komponuje utwór Powiało na mnie morze snów… Pieśni zadumy i nostalgii na
sopran, mezzosopran i baryton. W tym samym roku Krzysztof Penderecki
pisze nową wersję opery Diabły z Loudun, której pierwsze wykonanie
odbędzie się w Kopenhadze w lutym 2013 roku. Jednocześnie dostaje
zamówienie od Gesellschaft der Musikfreunde in Wien (Musikverein) na
napisanie utworu z okazji 200-lecia Musikverein w Wiedniu – Koncert
podwójny na skrzypce i altówkę, którego premiera odbyła się 22
października 2012 r. w Wiedniu w wykonaniu Orkiestry Bawarskiego Radia
pod batutą Marissa Jansonsa z udziałem Janine Jansen (skrzypce)
i Juliana Rachlina (altówka). Pierwsze niemieckie wykonanie (w tym samym
składzie) miało miejsce 15 i 16 listopada w Monachium. Utwór został
nagrany dla BR-Klassik. Polskie prawykonanie miało miejsce w dzień 79.
urodzin kompozytora w Poznaniu. Krzysztof Penderecki poprowadził
Orkiestrę Filharmonii Poznańskiej z udziałem Fumiaki Miura (skrzypce)
i Juliana Rachlina (altówka).
Premiera nowej wersji opery Krzysztofa Pendereckiego Diabły z Loudun miała miejsce 12 lutego 2013 w Kopenhadze. Źródło: oficjalna strona kompozytora http://www.krzysztofpenderecki.eu Krzysztof Penderecki zmarł 29 marca 2020 w Krakowie.
